Quoniam tres funt, qui testimonium dant in cœlo. Hoc, inquit, teftimonium omninò recipiendú eft, quia ficut tres perfonæ teftificantur ex cœlo defuper,quod Iefus fit filius Dei, fic per ista tria quæ iam adduxi datur in terris à domino Deo teftimonium de Iefu, quod fit filius Dei: pater de cœlo teftificatus eft Iefum effe filium Matth.3. fuum,quádo ait cœlis apertis: Hic eft filius meIoan.12. us dilectus. Item cum dixit,Clarificaui & iteru clarificabo. Filius de fe teftificatus eft ex cœlo, A&t.g. quando Stephano vifus eft ; quando Paulo diA&.9. xit:Ego fum Iefus Nazarenus,etc.quando coram Apoftolis in cœlum afcendit:Qua'o PauGalat.. lum Euangelium docuit: & aliàs fréquenter. Spiritus fanctus de cœlo teftatus eft de Chrifto, Matth 3. quádo in columbæ fpecie fuper ipfum defcendit ; quando in die Penthecoftes repentinus de
Act.20
cœlo factus eft fonas. Omnes tres perfonæ te
ftatæ funt ex cœlo de Chrifto, quando toties Dan.9. angelos de cœlo miferunt,vt de Chrifto quipLuc.1.2. piam hominibus nuntiarent: quádo moriente Luc.23. Chrifto fol obfcuratus eft,& ipfo nafcente ftella nouæ claritatis apparuit.
Matth.2
Et hi tres vnum funt,id eft,Pater, Filius,& Spiritus fanctus,vnum funt,in effentia: Non vnus, fed tres proprietate perfónarum à se differétes, qui vna interim effentia funt:quod defignatur
per vo
per vocem neutri generis,vnum.Sicut & Chriftus in Euangelio dicit:Ego & Pater vnum fu- Ioan.ro. mus.Dicit(fumus)quia Pater & Filius duæ diftinctæ funt perfona.Dicit (vnum) quia vnam numero & omninò eandem effentiam habent. Quia autem tres perfonæ vnum funt in effentia, ideò à fe inuicem in teftimonio non differunt,fed omninò concordes funt & idé teftantur,Ideóque ficut in lege Moyfi dicitur: In ore Deut.19. duorum vel triú teftium ftabit omne verbum; Teftimoniú fanctæ Trinitatis firmifsimè et indubitatè eft ab omnibus recipiédum.Sic Chriftus in Euangelio dicit:In lege veftra fcriptum Ioan.8. eft: quia duorum hominum testimonium verumeft. Ego fum qui teftimonium perhibeo de meipfo,& teftimonium perhibet de me qui mifit me Pater.
Et tres funt qui teftimonium dant in terra,spiritus, aqua, & fanguis, hoc eft: Similiter & in terra deorfum per tria dat Deus teftimonia, Iefum effe Chriftum & filium fuum. Ea autem funt, Spiritus fanctus gratiæ fuæ operationibus id conteftans & afferens: Aqua baptifmatis per aquam de Chrifti latere miraculosè profluétem defignata:& fanguis redemptionis, qui et ipfe non fine miraculo de mortui Saluatoris latere profluxit.
Et hi tres vnum funt. Græcè eft,hi tres in vnu vel ad vnú funt, fed hoc coincidit cum noftra
=============
lectione. Locutione enim fcripturæ: Ego ero illi in patrem,idem est, ac fi Latinè diceretur; Ego ero illi pater: fic idem eft, Sunt in vnum, Sunt vnum. Dicuntur autem hæc vnum effe, non quomodo Pater, Verbum, et Spiritus fan&tus;fed quia idem teftantur, nempe quod Iefus fit filius Dei. Aliter exponit Aug. ficut videbimus infrà,vbi etiá de varietate lectionum differemus. Porrò primo loco ponitur Spiritus fancti testimonium,quia hoc perpetuò in Ecclefia perdurat, ac reliquis duobus teftimonijs aquæ & fanguinis fidem facit: Nihil enim teftarentur ac perfuaderent,fi eius deeffet operatio. Semper enim Spiritus fanctus & fidem in Chriftum & pietatem vfque ad finem feculi -operatur : atque ita credibilia facit omnia Dei teftimonia,alioqui incredibilia. Qua de re vide Auguft.lib.22.de ciuitate Dei cap.5. Secundo loco ponitur teftimoniú aquæ, quia baptismus vfque ad finem feculi in Ecclefia vifibiliter celebratur, & fi aqua quæ miraculosè ex latere Chrifti profluxit,iam non videatur. Tertio loco recefetur testimoniú fanguinis, quia Christi fanguis fub propria fpecie femel duntaxat, eo videlicet moriente confpectus eft. De triplici autem huius loci teftimonio notare oportet, quod etiam apud veteres variarunt codices: Nam Græci ferè omnes fic habent: Quoniam tres funt qui teftimoniú dant in terra,Spiritus,
aqua,
aqua,& fanguis,& hi tres in vnum funt: Nulla facta mentione triplicis teftimonij de cœlo Patris, Verbi,& Spiritus fancti. Sic etiá legit Ambrofius lib.3. de Spiritu fancto cap.12. atq; hæc tria,vt nos fecimus,interpretatur. Audi,inquit, quomodo teftis fpiritus menté renouat. Aqua perficit ad lauacrum, Sanguis fpectat ad precium,Spiritus enim nos per adoptionem filios Dei fecit:facri fontis vnda nos abluit: Sanguis domini nos redemit. Alludere verò Ioannem ad miraculum fanguinis & aque fluentis de latere Chrifti mortui, oftédit Ambrofius in illud Luca:Occurret vobis homo amphoram aque Luc.2a. portans. Aquá(inquit)cu de latere Saluatoris erumperet percuffores viderunt & crediderüt, & ideò regenerationis noftræ de tribus vna eft teftibus: Tres enim teftes,aqua,fanguis,& fpiritus. Aqua ad lauacrum, fanguis ad preciú, fpiritus ad refurrectionem. Vide eundem lib.1.de Spiritu fancto cap.6. Et lib.de ijs qui myfterijs initiantur,cap.4.Cum Ambrofio cofentit Cyrillus, & interpretatur lib. de recta fide ad Reginas. Leo quoque epiftola ad Flauianum po- Cap.5. fico loco Ioannis, & omiffo teftimonio Trini- epifto tatis:Spiritus itaque(inquit)fan&tificationis,& fanguis redemptionis,& aqua baptifmatis,quę tria vnum funt,& indiuidua manent. Hos Beda fequitur & lectione & interpretatione. Auguft.fimiliter legit,& omittit teftimo- Lib.z.co P 4
nium
1
cap.22. Joan.19.
tra Maxi nium Trinitatis,Patris, & Filij, & Spiritus fanminum cti:fed fpiritum interpretatur animam Chrifti. De qua fcriptum eft: Et inclinato capite,tradidit fpiritum.Sanguinem et aquam accipit, quæ de latere Saluatoris fluxerunt:quæ tria,inquit, fi per feipfa intuemur, diuerfas habent fingula queque fubftantias,et per hoc non funt vnum. Si verò ea quæ his fignificata funt velimus inquirere,no abfurdè occurrit ipfa Trinitas, Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus fanctus, de quibus verifsimè dici potuit,tres funt testes, et tres vnú funt, vt nomine fpiritus fignificatum accipiamus Deum Patrem. De ipfo quippe ait Chriftus:Spiritus eft Deus: Nomine fanguinis Joan.1. filium,quia verbum caro factum eft: Nomine
Joan.4.
aquæ Spiritum fanctum. Cum enim de aqua loqueretur Iefus quam daturus erat fitiétibus, Ioan.7. ait Euangelifta:Hoc auté dixit de fpiritu,quem accepruri erant credentes in eum. Hæc Aug. Qui etfi codicem habuit teftimonio Trinitatis carentem,hoc tamen loco eius métionem fieri exiftimauit. Veru meminiffe hic oportet quod Ioan 4 fuprà circa illum locum, Omnis qui foluit lefum,ex Deo non eft:ex historia Socratis annotauimus hanc epiftolam à quibufdam fuiffe deprauatam,qui conaretur à Chrifto diuinitatem feparare.Id quod & hoc loco accidiffe diligenter annotauit Hieronymus in epistola quam feptem Catholicis epiftolis præfixit, quam cur
ex ope
ex operibus Hieronymi Erafmus fuftulerit, fummopere mirandum eft. Sic igitur habet Hieronymus. Vna(inquit) epiftola eft Iacobi, duæ Petri,tres Ioannis,& Iudæ vna. Quæ si sicut ab eis digefta funt,ita quoque ab interpretibus fideliter in Latinum verterétur eloquiú, nec ambiguitatem legentibus facerent, nec fermonum fefe varietas impugnaret, illo præcipuè loco, vbi de vnitate Trinitatis in prima Ioánis epift.pofitú legimus. In qua etiá ab infidelibus tranflatoribus multum erratum effe à fidei veritate comperimus, trium tátummodo vocabula,hoc eft,aque,& fanguinis,& fpiritus, in ipfa fua editione ponentibus,& Patris Verbíque ac Spiritus teftimonium omittentibus: In quo maximè & fides Catholica roboratur, & Patris,ac Filij,& Spiritus fancti vna diuinitatis effentia corrobatur. Hæc Hieronymus.
Certè Higinius martyr & octauus à Petro Pontifex, fic citat hunc locum epiftola prima. Tres funt qui teftimonium perhibent in terra, aqua,fanguis,& caro,& tres in nobis funt. Et tres funt qui teftimonium dant in cœlo, Pater, Verbum,& Spiritus,& hi tres vnum funt.Nos itaque,inquit,in natura diuinitatis, quia vnum funt Pater,Filius, & Spiritus fan&tus, nec Patrem credimus aliquo tempore præcefsiffe vt maior fit Filio, nec Filium poftea natum effe, vt diuinitate Patris minoretur. Hanc Higinij
In opere cui titu
lus,Hæ
refeolo
gia.
Ioan.10
lectionem ad verbú habet Idacius Clarus lib. aduerfus Varimadum Arrianum. Cyprianus quoque tractatu tertio de fimplicitate Prælatorum
icit dominus,inquit,ego & Pater vnú fumus. Etiterum de Patre, & Filio, & Spiritu 1.Ioan.s. fancto fcriptum eft:Et tres vnum funt. Quem locum citat ex Cypriano Fulgentius refponfione decima ad obiectiones Arrianorum. Et Athanafius in lib.de vnita deitate Trinitatis ad Theophilu: Tres funt,inquit,qui teftimonium dicunt in cœlo, Pater, & Verbum, & Spiritus, & in Chrifto Iefu vnum funt,non tamen vnus eft,quia nó eft eorum vna perfona. Vides quia in deitate & fubftantia plenitudinis per omnia vnum funt, & in nominibus perfonarum tres funt? Et in fine libri: Tres funt qui teftimonium dicunt in cœlo, Pater, Verbum, & Spiritus,& hi tres vnum funt.Hæc Athanafius.
Lib.r.
Vigilius quoque martyr in difputatione inter Sabellium, Fotinum, Arrium, & Athanafium, quod opus falfo Athanafio inscribitur: Quid,inquit, & lauacrum quod peccatorum remifsionem præbet,& viuificum, & fanctificum, fine quo regnum cœloru nemo videbit, nónne in beata nominatione fidelibus datur? Sed ad hæc omnia Ioannes etiam dicit: Et tres vnum funt.Noftro quoq; tempore duo Græci codices manu fcripti reperti funt, vnus in Anglia,et alter in Hifpania: quorum vtérque hoc
========
loco teftimonium habet Patris, et Verbi, et Spiritus fancti.Concilium quoque Lateranéle fub Innocentio tertio celebratum (cui etiam Patriarchæ Græci interfuerút) canone 2.oftendit codices fuo tempore fic habuiffe, ficuti núc legimus. Admonet nihilominus diligenter, quod Abbas quidam nomine Ioachim docuerit non effe veram vnitatem triú perfonarum, fed eas fic dici vnum,ficut illi, quorum eft vna voluntas. Vtebatur autem argumento ex hoc loco fumpto : quia videlicet ficut de Patre, et Filio, et Spiritu fancto fcriptum eft, quod tres vnum fint: Sic eodem loco de fpiritu, aqua,et fanguine,quod tres vnum fint.Proinde autem addit Cōcilium,(ficut in quibufdam codicibus inuenitur)fatis indicans illud (et hi tres vnum funt) non in omnibus codicibus fpiritui, aquæ, et fanguini,additum reperiri. Sanctus quoque Thomas, exponens Decretalem iam dictam Concilij Lateranenfis, opufculo 24. Tres funt (ait) qui teftimonium dant in terra,fcilicet fpiritus,aqua,et fanguis. In quibufdam libris additur (et hi tres vnum funt), fed hoc in veris exemplaribus non habetur: Sed in quibufdam libris dicitur effe appofitum ab hereticis Arrianis ad peruertendum fanum intellectum authoritatis præmiffæ de vnitate effentiali trium perfonarum.Hæc Thomas. Hanc parté omittit Innocentius tertius, in Decretali, quæ inci
pit,In quadam &c. & ponitur in Decretalibus tit.de celeratione Miffarum: Codices quoque iam dicti Anglicanus & Hispaniéfis eadé carét particula. Vidi ego tria vetufta Miffalia, vnum fcriptú,duo impreffa, in quibus etiam hęc particula deërat:quemadmodum & in exemplari quodá quod extat Louanij in Bibliotheca Ecclefię D.Petri:altero item quod ibidem in Abbatia D.Gertrudis afferuatur.Ex quibus omnibus hçc videtur vera effe huius loci lectio. Quoniam tres funt qui teftimonium dant in cœlo, Pater,Verbum,& Spiritus fan&us:& hitres vnum funt. Et tres funt qui teftimonium dant in terra, Spiritus, aqua,& fanguis. Aut potius vt codex quidam apud nos Ecclefiæ B. Petri habet: Tres funt qui teftimonium dant in terra, Spiritus, aqua,& fanguis: et tres funt qui teflimonium dant in cælo, Pater, Verbu, & Spiritus fanctus,& hi tres vnum funt.
Si teftimonium homină accipimus:teftimonium Dei maius eft.Pergit hortari ad fidem in filium Dei. Si, inquit in rebus politicis hominum recipimus teftimonium, certè diuinú teftimonium, fiue id fupernè de cœlo, fiue infernè de terra detur,omni fide dignifsimum eft & ab omnibus recipiendum. Quoniam hoc eft teftimonium Dei,&c. id eft, hoc autem maius teftimonium Dei, quo teftificatus eft de filio fuo, dicés Iefum effe filium fuum. Qui credit in filium Dei, id eft, qui credit Iefum effe filium Dei, habet teftimonium
Dei
Dei in fe, quia credit quod Deus teftatus est, eúmque veracem effe ipfo opere demonftrat, tres habet in fe teftes inhabitates,Patrem, Verbum,& Spiritum fanctum,qui eum illuftrant, eíque teftimonio fuo perfuadent ei,Iefum Dei effe filium: habet in fe fpiritualem munditiem aqua baptifmatis inducta, habet fructum fanguinis Chrifti:habet fpiritum Chrifti, qui facit eum per Chriftum clamâtem ad Deum, Abba Galat.4. Pater,habet Deum fibi teftificantem quod per naturalé fuum filium filius fit ipfe adoptiuus.
Qui non credit in filio, mendacem facit eum, &c. hoc eft, Qui non credit Iefum effe filium Dei, fruftrà fibi de Deo Patre blanditur:fruftrà sperat eum fibi fore propitium; Afficit enim grauifsima Patren: iniuria, opere ipfo mendacem eum faciens,dum teftimonio eius non credit. Idem hoc Ioánis dictum in quemuis torqueri poteft,qui aliquem fidei articulum credere recufat,quia videlicet teftimonium Dei,quo Spiritus fanctus in terra per Catholicá Ecclefiam teftatur,no recipit,quafi Spiritus fan&tus mentiri poffet.
Et hoc eft teftimonium. quoniam vitam æternam dedit nobis Deus. Non folum (inquit) testatus est Deus, Iefum effe filium fuum, fed etiam hoc teftatus eft,quod Deus dederit nobis vitá Єternam.Et hac vita in filio eius eft, id eft, vita hęc xterna per filium nobis datur, & in fide & confefsio
Luc.i.
fefsione nominis eius;in perceptione facramétorum,in obferuatione mandatorum eius coparetur.Pulchrè autem ait Ioannes,Dedit:quia & vitam æternam in credentibus inchoauit,& eius plenitudiné cerrò daturus eft,propter certitudiné enim dicitur feciffe Deus quæ facturus erat,vt & apud Lucam:Fecit redemptioné. plebis fug,id eft, faciet. Dedit auté nobis Deus: vitam æternam, fi viua fide filio adhæreamus, ficut fubdit Ioannes: Qui habet filium Dei, habet vitam, id eft, qui filium Dei, per fidem & charitatem eius imitatur, habet vitam æternam. Non igitur hic dicit Ioánes quod quilibet certus effe debeat fefe in æternum faluandum;fed quod quifquis filium habet feu quifquis filio adheret,habet vitam eternam.Sepè teftatus eft hoc pater,quod Chriftus fit Saluator nofter ad Ioan.t. vitam æternam, & per Ioánem Baptiftam,qui Luc.1.2. primus prędicauit regnú cœlorum, & per angelos,& per ipfum filium fuum.Item quando Matt 17 dixit:Ipfum audite.Nihil autem maius defiderat homo ex naturali ac bono inftinctu,quam vitam fœlicem atque æternam:nec vlla meditatio homini vtilior,vt temporales voluptates contemnat, quam vitæ venturi feculi, quæ in æternum durabit, vel in perfecta fœlicitate,vel fumma miferia. Sumopere igitur neceffarium fuit, vt Deus doceret homines vitam venturi feculi,& per quem eternam miferiam euadere,
Ioan.3.
& æter
1
& æternam felicitatem poffent adipifci. Non mirum igitur,fi Ioannes fpecialiter hoc Deiteftimonium recéfeat, quia in ifto totius religionis cardo verfatur.
Hac fcribo vobis vt fciatis quoniam vitam habetis æternam, id eft, quantæ dignitatis fitis vos fideles,quam nobiles,quantum exaltati, & quem fructum fitis affecuturi, per Iefum crucifixum Dei filium.habet enim quicunq; credit in eum vitam æternam.
Et hac eft fiducia, quam habemus ad Deum, &c. Non folum, ait, expectamus à Chrifto vitam æternam, fed in hac etiam vita tantam erga Deum habemus fiduciam, vt quicquid fecundum eius voluntatem petierimus, exaudiendi fimus. Et fi fcimus quia audit nos (inquit) id eft, quod exaudit nos: Scimus quod habebimus quicquid ab eo petimus, neque enim infirmus & impotens eft vt quod vult præftare nō poffit: id quod hominibus accidere interdum folet, qui amicorum votis fatisfacere fi poffent, libenter vellent.Fidei eft,quod Deus exaudiat fidelem in omni petitione quam fecúdum voluntatem eius petit.Sed Ioannes fiduciam vocat fiue fpem, dum de fe & alijs Chriftianis loquitur: quia etfi benè fperaret fe Deo placere & fe nihil à Deo nifi fecundum voluntaté eius petere:id tamen certo de fe ftatuere non audebat, ficut coapoftolus eius Paulus; Meipfum 1. Cor.4.